De Beauvoir van haar sokkel

Na een Black Lives Matterdemonstratie in ‘t Houtpark in Haarlem een paar weken geleden, nestelde ik me op de bank met Uitgenodigd, een roman uit 1943 van de hand van Simone de Beauvoir. Ik was opnieuw in de ban van deze Franse schrijver/filosoof geraakt door de biografie van Kate Kirckpatrick (2019) die in Becoming Beauvoir een ‘mensmoedige’ poging doet het beeld te nuanceren van een vrouw die altijd in de schaduw is blijven staan van haar bekendere man. Beauvoir blijkt volgens deze biografe veel onafhankelijker van de filosoof Sartre te zijn geweest dan altijd gedacht, en ook in bed had de Beauvoir vaak genoeg de broek aan. Volgens Kirckpatrick’s speurwerk in haar dagboeken was Sartre één van de Beauvoire’s mindere seksuele partners. Ze maakte verder zelfbewuste keuzes en stond zeker niet als muurbloempje aan de kant als Sartre weer eens aan het rokkenjagen was.

Uitgenodigd, de eerste roman die de Beauvoir schreef, gaat over Françoise en Pierre: twee gevierde toneelschrijvers in wie je met het grootste gemak de Beauvoir en Sartre kunt ontdekken. De twee knopen een driehoeksverhouding aan met de nerveuze en wispelturige Xavière. Al snel wedijveren beide vrouwen met elkaar om de gunsten van Pierre ondanks het feit dat zij tevens een (amoureuze) relatie met elkaar hebben.

Ik raakte bij lezing van dit fragment al lichtelijk geïrriteerd om de stereotype jaloerse kift tussen de vrouwen en hun afhankelijkheid van de man. Wél vind ik de driehoeksverhouding die ze in Uitgenodigd aan de kaak stelde, gewaagd en ook met haar andere polyamoureuze scènes was ze haar tijd zonder meer vooruit. Ik sloot me nog altijd aan bij de lofzang van Kirckpatrick op de schrijver van het zonder meer baanbrekende De Tweede Sekse (1949). Dit werk dat zes jaar na Uitgenodigd verscheen, wordt wel gezien als de kiem van de tweede feministische golf. De Beauvoir’s meest geciteerde uitspraak komt er vandaan: ‘Je bent niet als vrouw geboren, maar je wordt tot vrouw gemaakt.’ Vrouw-zijn bepaalt je gedrag, je sociale positie en zelfs je hele identiteit in een samenleving waar mannen de norm zijn en vrouwen de afwijking daarop.

Groot was dan ook de schok toen ik, nog altijd op de bank genesteld met Uitgenodigd, stuitte op de volgende scène waarin de twee vrouwelijke hoofdpersonages een bar betreden waar: ‘De negers dansten met uitzinnige schaamteloosheid, maar hun bewegingen hadden een zo zuiver ritme dat de rumba in zijn ongekunstelde rauwheid het gewijde karakter van een primitieve rite behield (….) Even verderop raken: ‘De negerinnen van de duivel bezeten’ waarop de ene vrouw opmerkt: ‘O, ik zou er een jaar van mijn leven voor over hebben om een uur lang die negerin te mogen zijn.’ En de ander reageert met: ‘Ze is heel knap’…’Ze heeft geen negergezicht. Denk je niet dat ze Indisch bloed heeft?’ En als uitsmijter van de dialoog gooit De Beauvoir er dit in: ‘Of je zou rijk genoeg moeten zijn om haar te kopen en in je huis op te sluiten,’….’Stel je voor dat je in plaats van een hond of een kat dat prachtige wezen spinnend bij de haard aantreft als je thuiskomt!’….’Een naakt zwart lijf dat languit voor het haardvuur lag.’

Natuurlijk hoor ik als lezer anno 2020 oog te hebben voor de historische context, maar in dit fragment kleurt de Beauvoir mijlenver buiten haar eigen gelijkwaardigheidslijntjes. Van een intellectuele schrijver als zij, een voorvechtster met zo’n filosofische inslag bovendien, verwacht ik geen taal die louter racistisch is en geen enkel literair doel dient. Dat ze zich hierbij verschuilt achter haar personage Françoise (!) maakt het alleen maar erger. De Beauvoir’s strijd voor gelijkwaardigheid zou verder moeten reiken dan die tussen de witte vrouw versus de witte man. En zo mag de Beauvoir hier voor mij net als Piet Hein, Columbus en koning Leopold II van haar sokkel gehaald. Hierbij bent u van harte Uitgenodigd: pagina 279 tot en met 288 net als ik uit het boek te scheuren. Ook wissen staat u vrij.

 

Deze blog van Maaike Gerritsen is ook te lezen op de site van het digitaal vrouwenblad Sharna.nl. De titel is daar: ‘Een naakt zwart lijf dat languit voor het haardvuur lag.’

Geplaatst in Blog